NZ TASVEER

View Details << Back

ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸੰਸਾਰ – ਕੁੱਝ ਸਵਾਲ ਕੁੱਝ ਵਿਚਾਰ--ਡਾ. ਪਿਆਰਾ ਲਾਲ ਗਰਗ

ਦੋ ਕੁ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਇਜਲਾਸ ਕੁੱਝ ਘੰਟਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬੈਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂ ਜੋ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ 117 ਵਿਧਾਇਕਾਂ ਕੋਲ ਇਜਲਾਸ ਵਾਸਤੇ ਕੋਈ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਜਲਾਸ ਦੀ ਸੰਚਾਲਨ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾ ਵੀ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਵਜੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਨੇ ਤਾਂ ਇਜਲਾਸ ਦੀ ਮਿਆਦ ਵਧਾ ਕੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਕੋਹੜ ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਪਦੀ। ਕੋਈ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਲੋਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆਈ ਪਰ ਰਸਮੀ ਵਿਰੋਧ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਅਕਾਲੀ-ਭਾਜਪਾ ਤੇ ‘ਆਪ’ ਨੇ ਇਜਲਾਸ ਦਾ ਸਮਾਂ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਵਾਲੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਲੱਗੀਆਂ।
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਮੌਤਾਂ ਹੁਣ ਨਿੱਤ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਉੱਤੇ ਦੂਸ਼ਣ ਲਾਉਣ ਵਿਚ ਰੁਝੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਬਾਰੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਧਿਰਾਂ ਦਾ ਵਤੀਰਾ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦੀ ਵਿਕਰਾਲਤਾ ਤੋਂ ਮੁੱਕਰਨ ਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਕਾਲੀ-ਭਾਜਪਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਦੇਰ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਦਕਿ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰਾਂ ਇਹ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਰਾਜ ਕਰਦੀ ਧਿਰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਥਾਂ ਇਸ ਅਲਾਮਤ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਨਸ਼ਾ ਤਸਕਰਾਂ-ਪੁਲੀਸ-ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਤੇ ਸਿਆਸੀ ਆਕਾਵਾਂ ਦੇ ਗੱਠਜੋੜ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਰਕਾਰੀ ਧਿਰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਕਿੰਨੇ ਫੜ ਕੇ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕੀਤੇ ਤੇ ਕਿੰਨੇ ਮਾਮਲੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ, ਕਿੰਨੇ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥ ਜ਼ਬਤ ਕੀਤੇ, ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਦੇ ਕੇ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ‘ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਨਸ਼ੇ ਰੋਕਣ ਵਾਸਤੇ ਕਦੀ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਲੱਕ ਤੋੜਨ, ਕਦੀ ਨਸ਼ਾ ਤਸਕਰਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਜ਼ਬਤ ਕਰਨ ਦਾ ਐੱਨਡੀਪੀਐੱਸ ਐਕਟ (1985) ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸੇ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ ਜਾਇਦਾਦ ਜ਼ਬਤ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾਉਣ, ਕਦੀ ਡੋਪ ਟੈਸਟ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕਰਨ, ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਵਿਚ ਡੋਪ ਟੈਸਟ ਬਾਬਤ ਮਿਹਣੋ-ਮਿਹਣੀ ਹੋਣ ਦਾ ਵਰਤਾਰਾ, ਕਦੀ ਡੈਪੋ ਬਣਾਉਣ, ਕਦੀ ਬੱਡੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਚਲਾਉਣ, ਕਦੀ ਜੀਓਜੀ ਰਾਹੀਂ ਚੇਤਨਾ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਚਲਾਉਣ, ਕਦੀ ਸਰਿੰਜਾਂ ਵੇਚਣ ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾਉਣ, ਕਦੀ ਸਕੂਲੀ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਵਿਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਬਾਬਤ ਚੈਪਟਰ ਪਾਉਣ, ਕਦੀ ਫੈਂਟਾਨਿਲ ਨੂੰ ਹਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਬੇਹੋਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਦਵਾਈ ਕਹਿਣ ਦੇ ਗੈਰ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਦਾਅਵੇ, ਕਦੀ ਪੋਸਤ ਦੀ ਲਾਇਸੈਂਸੀ ਖੇਤੀ, ਕਦੀ ਐੱਨਡੀਪੀਐੱਸ ਐਕਟ ਵਿਚ ਬਦਲਾਓ ਬਾਬਤ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਬਿਲ, ਕਦੀ ਖਸਖਸ ਖਿੰਡਾ ਕੇ ਨਿਯਮਾਂ/ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਧੱਤਾ ਕਹਿਣ, ਕਦੀ ਊਟ (ਆਊਟਡੋਰ ਓਪੀਆਡ ਅਸਿਸਟਡ ਇਲਾਜ) ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਦੀ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਲਗਾ ਕੇ ਉਸਾਰੇ ਪਰ ਵਿਹਲੇ ਪਏ 20 ਮੁੜ ਵਸੇਬਾ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦਾ ਕਿੱਸਾ, ਕਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਨਸ਼ਾ ਛਡਾਊ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦਾ ਕਿੱਸਾ, ਕਦੀ ‘ਸਿੱਟ’ ਅਧਿਕਾਰੀ ਲਾਉਣ ਤੇ ਹਟਾਉਣ ਦਾ ਮਾਮਲਾ, ਕਦੀ ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਦੋ ਗੁਟਾਂ ਵਿਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਬਾਬਤ ਉਪਰ ਤੱਕ ਭੇੜ, ਕਦੀ ਉਚ ਪੁਲੀਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਤਸਕਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ, ਕਦੀ ਸਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵਰਗਿਆਂ ਦਾ ਸਰਹੱਦੋਂ ਪਾਰ ਨਸ਼ਾ ਤਸਕਰਾਂ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਅਤੇ ਅਤਿਵਾਦੀ ਹਮਲੇ, ਕਦੀ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਨਸ਼ਾ ਛਡਾਊ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿਚ ਦੋ ਦੋ ਸੌ ਨਸ਼ੇੜੀ ਤੂੜੇ ਹੋਣਾ, ਮੁੜ ਵਸੇਬਾ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੇ ਲਾਈਸੈਂਸ ‘ਤੇ ਨਸ਼ਾ ਛਡਾਊ ਕੇਂਦਰ ਚਲਾਉਣਾ, ਗੈਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਨਸ਼ਾ ਛਡਾਊ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ, ਕਦੀ ਨਸ਼ਾ ਛਡਾਊ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿਚ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਅਤੇ ਕਦੀ ਸਰਿੰਜਾਂ ਤੇ ਕਦੀ ਬੁਪਰੀਨੌਰਫਿਨ ਤੇ ਰੋਕਾਂ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਭਾਰੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਤੇ ਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵੱਲੋਂ ਸ੍ਰੀ ਵਿਜੇ ਸਾਂਪਲਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀਕਦਮੀ ‘ਤੇ ਏਮਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਰਾਸਟਰੀ ਨਸ਼ਾ ਨਿਰਭਰਤਾ ਇਲਾਜ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਅੰਕੜੇ 2019 ਵਿਚ ਜਾਰੀ ਹੋਏ ਹਨ। ‘ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਪਸਾਰਾ’ ਨਾਮੀ ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ 10 ਤੋਂ 75 ਸਾਲ ਉਮਰ ਵਰਗ ਦੇ 186 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਦੋ ਲੱਖ ਇੱਕ ਸੌ ਗਿਆਰਾਂ (2,00,111) ਘਰਾਂ ਦੇ 4,73,569 ਜੀਆਂ ਦੇ ਫਾਰਮ ਭਰੇ ਗਏ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ 135 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ 72,642 ਨਸ਼ੇੜੀਆਂ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਰਾਬ, ਭੰਗ (ਸਮੇਤ ਚਰਸ ਤੇ ਗਾਂਜਾ), ਅਫੀਮ ਪਦਾਰਥ, ਕੋਕੇਨ, ਐਂਫੀਟਾਮਿਨ, ਨੀਂਦ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ/ਕੈਪਸੂਲ, ਚਿਲਮ ਰਾਹੀਂ ਨਸ਼ਾ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਮਨੋ-ਭ੍ਰਾਂਤਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਬਾਬਤ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਕਾਰਨ ਨੁਕਸਾਨੇ, ਭਾਵ ਪੀੜਤਾਂ ਅਤੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ, ਭਾਵ ਨਸ਼ੇੜੀਆਂ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ।
ਦੇਸ਼ ਦੀ 10 ਤੋਂ 75 ਸਾਲ ਉਮਰ ਵਰਗ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿਚ 16 ਕਰੋੜ ਲੋਕ (14.6%) ਸ਼ਰਾਬ, 3.1 ਕਰੋੜ ਭੰਗ (ਚਰਸ, ਗਾਂਜਾ ਸਮੇਤ), 2.3 ਕਰੋੜ ਅਫੀਮ ਪਦਾਰਥ, 77 ਲੱਖ ਲੋਕ ਚਿਲਮ ਨਾਲ ਨਸ਼ਾ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਸ਼ਰਾਬ, ਭੰਗ, ਅਫੀਮ ਤੇ ਚਿਲਮ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਪੀੜਤ 5.7 ਕਰੋੜ, 72 ਲੱਖ, 77 ਲੱਖ ਅਤੇ 22 ਲੱਖ ਲੋਕ ਹਨ; ਜਦਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਜਕੜ ਨਾਲ ਨਸ਼ਿਆਂ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਨਸ਼ੇੜੀਆਂ ਦੀ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਗਿਣਤੀ 2.9 ਕਰੋੜ, 25 ਲੱਖ, 28 ਲੱਖ ਤੇ 8.5 ਲੱਖ ਹੈ। ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਕਰੀਬ 20% ਆਬਾਦੀ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, 2% ਆਬਾਦੀ (10 ਤੋਂ 75 ਸਾਲ ਉਮਰ ਵਰਗ) ਨਸ਼ੇੜੀ ਹੈ ਪਰ ਨਸ਼ੇ ਕਾਰਨ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਤਦਾਦ 7.41 ਕਰੋੜ, ਭਾਵ 10 ਤੋਂ 75 ਸਾਲਾ 6% ਆਬਾਦੀ ਨਸ਼ੇ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹੈ। ਪੁਰਸ਼ 27.3% ਤੇ ਔਰਤਾਂ 1.6% ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਭਾਵ ਸਤਾਰਾਂ ਮਰਦਾਂ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਔਰਤ।
ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਸ਼ਾ ਭੰਗ ਅਤੇ ਅਫੀਮ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ 3.1 ਕਰੋੜ ਭੰਗ ਦੇ ਨਸ਼ੇੜੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਰੀਬ ਤੀਜਾ ਹਿੱਸਾ ਗੈਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਭੰਗ (ਗਾਂਜਾ ਤੇ ਚਰਸ) ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਪਰਲੇ ਪੰਜ ਰਾਜਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 2.26 ਕਰੋੜ ਅਫੀਮ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ 77 ਲੱਖ ਨੂੰ ਨਸ਼ੇ ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ 7.2 ਲੱਖ ਇਕੱਲੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹਨ।
ਪੰਜਾਬ ਦੇ 27 ਲੱਖ ਪਿਆਕੜਾਂ (10% ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ) ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਤੋਂ ਇਲਾਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ 5.7 ਲੱਖ ਭੰਗ, 7.2 ਲੱਖ ਅਫੀਮ ਪਦਾਰਥਾਂ, 2 ਲੱਖ ਨੀਂਦ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਲਾਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ 1.6 ਲੱਖ ਐਂਫੀਟਾਮਿਨ ਵਰਤਣ ਵਾਲੇ, 88000 ਟੀਕਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਨਸ਼ਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ 27000 ਕੋਕੇਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਨੀਂਦ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਆਦਿ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਪੰਜ ਰਾਜਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਅਫੀਮ ਪਦਾਰਥਾਂ, ਭੰਗ ਤੇ ਨੀਂਦ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਯੂਪੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਲਤ ਇੱਥੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ।
ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਨਸ਼ਾ ਛੁਡਾਉਣ ਦੀਆਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ‘ਲਤ’ ਤੋੜਨ ਦੀ ਥਾਂ ਲੱਕ ਤੋੜਨ ‘ਤੇ ਸਾਰਾ ਜ਼ੋਰ ਲੱਗਿਆ ਹੈ; ਸਦਾ ਲੱਕ ਤੋੜਨ ਦੀ ਹੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦਕਿ ਲੋੜ ਹੈ ‘ਲਤ’ ਤੋਂ ਖਹਿੜਾ ਛੁਡਾਉਣ ਦੀ। ਨਸ਼ਾ ਛੁਡਾਉਣ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿਚ ਊਟ ਕੇਂਦਰ, ਮੁੜ ਵਸੇਬਾ ਕੇਂਦਰ, ਨਸ਼ਾ ਛੁਡਾਊ ਤੇ ਮੁੜ ਵਸੇਬਾ ਕੇਂਦਰਾਂ ਸਮੇਤ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੇ, ਬੱਡੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, ਡੈਪੋ (ਨਸ਼ਾ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਰੋਕੂ ਅਫਸਰ) ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, ਸਰਿੰਜਾਂ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੇ ਬੇਸਮਝੀ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, ਜਾਇਦਾਦ ਜ਼ਬਤੀ ਕਾਨੂੰਨ, ਨਸ਼ੇੜੀਆਂ ਦੀ ਫੜੋ-ਫੜਾਈ ਮੁਹਿੰਮ ਤਾਂ ਸਫਲਤਾ ਵੱਲ ਗੋਹੜੇ ਵਿਚੋਂ ਪੂਣੀ ਵੀ ਸ਼ਾਇਦ ਨਹੀਂ ਕੱਤ ਸਕੀ ਤੇ ਊਠ ਦੇ ਮੂੰਹ ਜੀਰਾ ਵਾਲੀ ਹੋ ਗੱਲ ਨਿਬੜੀ ਹੈ।
ਦਰਅਸਲ, ਨਸ਼ੇ ਰੋਕਣ ਵਾਸਤੇ ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਤਰਕੀਬਾਂ, ਮਨੁੱਖੀ ਪਹੁੰਚ, ਨਸ਼ੇੜੀਆਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਤੇ ਮੁੜ ਵਸੇਬਾ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ ਬਾਬਤ ਯਤਨ, ਸਰਕਾਰੀ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਿਆਸੀ ਵਚਨਬਧਤਾ ਰਾਹੀਂ ਪੁਖਤਾ, ਵਿਸ਼ਾਲ ਜਨਤਕ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਇਸ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਤੱਤ-ਭੜੱਤੀ ਨਾਲ ਚਲਾ ਕੇ, ਕੇਵਲ ਸਰਕਾਰੀ ਬਣਾ ਕੇ, ਕੁੱਝ ਗੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰਕੇ, ਕੁੱਝ ਗੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ, ਅਫਸਰਸ਼ਾਹੀ ਫਰਮਾਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਿਨਾ ਪੁਖਤਾ ਸਮਝ ਅਤੇ ਬਿਨਾ ਵੱਡੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਦੇ, ਕੇਵਲ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਜੋਂ ਚਲਾ ਕੇ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ।

ਮਨੋਰੰਜਨ

ਮੁੱਖ ਖ਼ਬਰਾਂ

ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਰਾਤ ਨੂੰ ਇਕੱਲਿਆਂ ਸਫਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ, ਦਿੱਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ: ਸਰਵੇ ਭਾਵੇਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ ਜਦੋਂ ਸਾਡੀ ਨਜ਼ਰ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੁਰਖੀਆਂ ਉਪਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਪੰਨਾ ਅਜਿਹਾ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੋ...
ਮਰਾਠਾ ਅੰਦੋਲਨ: ਅੰਦੋਲਨਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਫਾਇਰ ਬਿਗ੍ਰੇਡ ਦੀ ਗੱਡੀ ਸਾੜੀ, ਪੁਲਸ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਹਮਲਾ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ— ਮਰਾਠਾ ਰਿਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ ਦੀ ਮੰਗ ਹਿੰਸਕ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਔਰੰਗਾਬਾਦ 'ਚ ਇਕ ਅੰਦੋਲਨਕਾਰੀ ਕਾਕਾ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ਿੰਦੇ ਨੇ ਗੋਦਾਵਰੀ ਨਦ...
'ਡਾਇਮੰਡ ਕਲੱਬ ਬਰੇਸ਼ੀਆ' ਨੇ ਕਰਵਾਇਆ ਫੁੱਟਬਾਲ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ, ਵੀਆਦਾਨਾ ਦੀ ਟੀਮ ਰਹੀ ਜੇਤੂ ਇਟਲੀ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਬਰੇਸ਼ੀਆ ਦੇ 'ਡਾਇਮੰਡ ਕਲੱਬ' ਵਲੋਂ 6ਵਾਂ ਸਾਲਾਨਾ ਦੋ ਰੋਜ਼ਾ ਫੁੱਟਬਾਲ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਕਵਾਰਟਰ ਫਾਈਨਲ ਮਨੈਰਬਿਉ ਨਾਲ ਡਾਇਮੰਡ, ਐੱਨ. ...
ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੀਨ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਸਮੇਤ 10 ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਘਾਟਾ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ— ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਖੇਤਰੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਆਰਥਕ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ (ਆਰ. ਸੀ. ਈ. ਪੀ.) ਸਮੂਹ ਦੇ 16 'ਚੋਂ 10 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਘਾਟਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ...
ਸੱਕੀ ਹਲਾਤਾਂ 'ਚ ਲੜਕੀ ਨੇ ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਹੇਠ ਆਕੇ ਕੀਤੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਬਠਿੰਡਾ: ਨੋਜਵਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਰਾਹ ਅਖਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਚਲਦੇ ਜਿਥੇ ਬੀਤੇ ਦਿਨੀ ਸਿਵਲ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਖੇ ਜੀ...
ਉੱਤਰਾਖੰਡ 'ਚ ਵੱਡਾ ਹਾਦਸਾ, 45 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਉਤਰਾਖੰਡ— ਉਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਕੋਟਦੁਆਰ 'ਚ ਪਿਪਲੀ—ਭੌਨ ਮੋਟਰ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਇਕ ਨਿੱਜੀ ਬੱਸ ਖੱਡ 'ਚ ਡਿੱਗ ਗਈ। ਇਸ ਭਿਆਨਕ ਹਾਦਸੇ 'ਚ 45 ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਰਨ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਮਿਲ...

ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਰਾਤ ਨੂੰ ਇਕੱਲਿਆਂ ਸਫਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ, ਦਿੱਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ: ਸਰਵੇ

ਭਾਵੇਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ ਜਦੋਂ ਸਾਡੀ ਨਜ਼ਰ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸੁਰਖੀਆਂ ਉਪਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਪੰਨਾ ਅਜਿਹਾ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੋ...

ਮਰਾਠਾ ਅੰਦੋਲਨ: ਅੰਦੋਲਨਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਫਾਇਰ ਬਿਗ੍ਰੇਡ ਦੀ ਗੱਡੀ ਸਾੜੀ, ਪੁਲਸ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਹਮਲਾ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ— ਮਰਾਠਾ ਰਿਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ ਦੀ ਮੰਗ ਹਿੰਸਕ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਔਰੰਗਾਬਾਦ 'ਚ ਇਕ ਅੰਦੋਲਨਕਾਰੀ ਕਾਕਾ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ਿੰਦੇ ਨੇ ਗੋਦਾਵਰੀ ਨਦ...

'ਡਾਇਮੰਡ ਕਲੱਬ ਬਰੇਸ਼ੀਆ' ਨੇ ਕਰਵਾਇਆ ਫੁੱਟਬਾਲ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ, ਵੀਆਦਾਨਾ ਦੀ ਟੀਮ ਰਹੀ ਜੇਤੂ

ਇਟਲੀ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਬਰੇਸ਼ੀਆ ਦੇ 'ਡਾਇਮੰਡ ਕਲੱਬ' ਵਲੋਂ 6ਵਾਂ ਸਾਲਾਨਾ ਦੋ ਰੋਜ਼ਾ ਫੁੱਟਬਾਲ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਕਵਾਰਟਰ ਫਾਈਨਲ ਮਨੈਰਬਿਉ ਨਾਲ ਡਾਇਮੰਡ, ਐੱਨ. ...

ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੀਨ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਸਮੇਤ 10 ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਘਾਟਾ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ— ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਖੇਤਰੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਆਰਥਕ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ (ਆਰ. ਸੀ. ਈ. ਪੀ.) ਸਮੂਹ ਦੇ 16 'ਚੋਂ 10 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਘਾਟਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ...

ਸੱਕੀ ਹਲਾਤਾਂ 'ਚ ਲੜਕੀ ਨੇ ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਹੇਠ ਆਕੇ ਕੀਤੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ

ਬਠਿੰਡਾ: ਨੋਜਵਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਰਾਹ ਅਖਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਚਲਦੇ ਜਿਥੇ ਬੀਤੇ ਦਿਨੀ ਸਿਵਲ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਖੇ ਜੀ...

ਉੱਤਰਾਖੰਡ 'ਚ ਵੱਡਾ ਹਾਦਸਾ, 45 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ

ਉਤਰਾਖੰਡ— ਉਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਕੋਟਦੁਆਰ 'ਚ ਪਿਪਲੀ—ਭੌਨ ਮੋਟਰ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਇਕ ਨਿੱਜੀ ਬੱਸ ਖੱਡ 'ਚ ਡਿੱਗ ਗਈ। ਇਸ ਭਿਆਨਕ ਹਾਦਸੇ 'ਚ 45 ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਰਨ ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਮਿਲ...